Podstawowe zasady księgowości

Podstawowe zasady rachunkowości

Zasady rachunkowości są zbiorem reguł, procedur oraz norm prawnych, które odpowiadają za prawidłowe funkcjonowanie rejestru informacji na temat:

• sytuacji majątkowej firmy,

• prowadzenia działalności gospodarczej,

• osiąganych wyników finansowych.

Cząstkę zasad, które mają realizować politykę rachunkowości w firmie, zostały zawarte w ustawie o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. W oparciu o te zasady prezentowane są wszelkie dane zawarte w księgach rachunkowych oraz tworzone są wszelkie sprawozdania finansowe. W zgodzie z zasadami rachunkowość w firmie ma być prowadzona w sposób:

• pełny,

• jasny,

• rzetelny,

• użyteczne.

Zasady rachunkowości mają normatywny charakter, wyłącznie jeśli zostały zawarte w stosownych aktach normatywnych. Praktyka jednak pokazuje, iż stosowanie ich znacząco podnosi jakość podejmowanych działań ze względu na ich uniwersalność.  Wszystkie zasady rachunkowości z zasady dzielone są na trzy grupy:

• zasady uniwersalne,

• zasady podstawowe,

• zasady szczegółowe.

W tym artykule zostaną umówione podstawowe zasady księgowości w obliczu zmian w polskim systemie prawnym. Zasady podstawowe są wdrażane do danego systemu prawnego na podstawie konkretnie wybranych rozwiązań. W tym miejscu należy zaznaczyć, iż funkcjonują również tzw. międzynarodowe standardy rachunkowości, które zostały ustalone przez czołowych badaczy dziedziny z wielu krajów.

Zasada ciągłości działania

Zasada ciągłości działania wskazuje, iż firma będzie prowadzić działalność gospodarczą w możliwie zaplanowanej strategii rozwoju firmy w oparcie o niezmienione istotne cechy jej prowadzenia. Sporządzenie jakiegokolwiek sprawozdania finansowego musi nastąpić w zgodzie ze stanem faktycznym oraz prawnym. 

Normy prawne wskazują w art. 5 ust. 2 ustawy o rachunkowości, iż:

Przy stosowaniu przyjętych zasad (polityki) rachunkowości przyjmuje się założenie, że jednostka będzie kontynuowała w dającej się przewidzieć przyszłości działalność w niezmniejszonym istotnie zakresie, bez postawienia jej w stan likwidacji lub upadłości, chyba że jest to niezgodne ze stanem faktycznym lub prawnym. Ustalając zdolność jednostki do kontynuowania działalności, kierownik jednostki uwzględnia wszystkie informacje dostępne na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego, dotyczące dającej się przewidzieć przyszłości, obejmującej okres nie krótszy niż jeden rok od dnia bilansowego.

Założenie niezmienności kontynuowania działalności gospodarczej sprawia, iż sprawozdanie finansowe jest punktem wyjścia do sformułowania kolejnych zasad księgowości. Stabilność kontynuacji sprawozdań motywuje podmioty gospodarcze do sporządzania analiz, oceny wyników oraz planistycznego podejścia w zakresie rozwoju firmy. Gromadzenie danych, które stały się przedmiotem wartościowym umożliwiła zasada ciągłości działania. Wycena składników majątkowych jest więc nierozerwalnie związana z rachunkowością, która nadała jej biznesowy cel.

Zasada memoriałowa

Zasada memoriałowa opiera się na właściwym zapisie w księgach rachunkowych oraz w sprawozdaniu finansowym całości operacji gospodarczych za dany okres funkcjonowania podmiotu gospodarczego. Ustawa o rachunkowości wskazuje nam w art. 6 ust. 1:

W księgach rachunkowych jednostki należy ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty.

Zasada kasowa

Zasada kasowa wskazuje, iż do przychodów z danego okresu należy zaliczać tylko te, które rzeczywiście wpłynęły do kasy lub na rachunek bankowy. Analogicznie taka sama zasada następuje w przypadków zaliczania kosztów.  W księgach rachunkowych oraz wyniku finansowym należy zatem uwzględnić wszystkie przychody oraz koszty dotyczące danego roku obrotowego bez względu na termin ich zapłaty. Okres, w którym wystąpiły ma kluczowe znaczenie dla realizacji polityki rachunkowości firmy.

Zasada współmierności

Zasada współmierności w rachunkowości wskazuje, iż koszty, które zostały poniesione w celu osiągnięcia określonych przychodów muszą być ujęte w księgach rachunkowych w tym samym okresie, jak uzyskane przychody. Ta zasada jest głównie związana z kosztami bezpośrednimi, w których przypadku najdosadniej widać jej zastosowanie. W ustawie o rachunkowości została sformułowana w art. 6 ust. 2:

Dla zapewnienia współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów do aktywów lub pasywów danego okresu sprawozdawczego zaliczane będą koszty lub przychody dotyczące przyszłych okresów oraz przypadające na ten okres sprawozdawczy koszty, które jeszcze nie zostały poniesione.

Zasada ciągłości

Politykę rachunkowości należy realizować w sposób ciągły, co jest związane z esencją prowadzenia działalności gospodarczej. Dzięki ciągłości tworzone są wiarygodne dane historyczne, w oparciu o które możemy porównywać aktualne dane z przeszłymi. Zasada ciągłości wskazuje, iż bilans otwarcia roku musi się równać bilansowi zamknięcia roku poprzedniego. Ciągłość zapewnia spójność realizacji polityki rachunkowości firmy. Ustawa o rachunkowości wskazuje na tą zasadę w art. 5 ust. 1:

Przyjęte zasady (politykę) rachunkowości należy stosować w sposób ciągły, dokonując w kolejnych latach obrotowych jednakowego grupowania operacji gospodarczych, wyceny aktywów i pasywów, w tym także dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych, ustalania wyniku finansowego i sporządzania sprawozdań finansowych tak, aby za kolejne lata informacje z nich wynikające były porównywalne. Wykazane w księgach rachunkowych na dzień ich zamknięcia stany aktywów i pasywów należy ująć w tej samej wysokości, w otwartych na następny rok obrotowy księgach rachunkowych.

Zasada ostrożnej wyceny

Zasada ostrożnej wyceny wprowadza obowiązek wyceniania elementów majątku firmy oraz źródła ich pochodzenia, tak aby nie doprowadzić do zakłamania finansów firmy oraz reakcji organów podatkowych. Ta zasada została sformułowana w art. 7 ust. 1:

Poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), z zachowaniem zasady ostrożności. W szczególności należy w tym celu w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, uwzględnić:

• zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych;

• (skreślony);

• wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne;

• wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne;

• rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń.

Zasada przewagi treści nad formą

Zasada przewagi treści nad formą wskazuje, iż należy prezentować informacje w zgodzie z rzeczywiście przeprowadzanymi operacjami w firmie. Uznawana jest za dość kontrowersyjną, gdyż daje priorytet temu, co może być niezgodne z prawem. Została ujęta w art. 4 ust. 2 ustawy o rachunkowości. 

Zasada istotności

Wszystkie zdarzenia, które są w stanie wpłynąć na sytuację finansową firmy, powinny być ujęte w sprawozdaniu finansowym firmy. Istnieje możliwość księgowania tych zdarzeń w sposób uproszczony, jeśli nie zmieni to znacząco profilu finansowego firmy. Zasada ta została ujęta w art. 4 ust. 4 ustawy o rachunkowości:

 Jednostka może w ramach przyjętych zasad (polityki) rachunkowości stosować uproszczaniem jeżeli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na realizacje obowiązku określonego w ust. 1.

Zasada wiernego obrazu

Zasada wiernego obrazu wskazuje, iż należy wykazywać w księgach rachunkowych wszelkie dokonywane czynności związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Cały czas mamy wskazanie na to, iż polityka rachunkowości musi być prowadzona w oparciu o rzetelny stan faktyczny oraz stan prawny.  Zasada wiernego obrazu została wskazana w art. 7 ust. 2:

Zdarzenia, o których mowa w ust. 1, należy uwzględnić także wtedy, gdy zostaną one ujawnione między dniem bilansowym a dniem, w którym rzeczywiście następuje zamknięcie ksiąg rachunkowych.

 

Data publikacji: 2018-06-11